بانک کشاورزی، رگ حیاتی امنیت غذایی در ایران
امنیت غذایی، به معنای دسترسی همه افراد به غذای کافی، سالم و مغذی در تمام اوقات برای زندگی فعال و سالم، تنها با وجود انبارهای غله و بازارهای پررونق تضمین نمی‌شود. این مفهوم، زنجیره‌ای پیچیده و به‌هم‌پیوسته است که از مزرعه آغاز شده و به سفره مصرف‌کننده نهایی ختم می‌شود. در قلب این زنجیره، نهاده مالی به عنوان خون حیات‌بخش جریان دارد و در این میان، بانک کشاورزی با نقش بی‌بدیل خود، به عنوان ستون فقرات مالی بخش کشاورزی ایران عمل می‌کند. نقش این بانک فراتر از یک مؤسسه اعتباری صرف است و آن را می‌توان مهندس و تسهیل‌گر اصلی تولید پایدار غذا در کشور دانست.
امنیت غذایی با تولید آغاز می‌شود. بانک کشاورزی با تأمین اعتبارات هدفمند، سوخت لازم برای چرخه تولید کشاورزی را فراهم می‌سازد. این اعتبارات تنها محدود به خرید بذر و کود نیست، بلکه شبکه امنیتی برای کشاورز در برابر مخاطرات طبیعی از طریق اعطای تسهیلات برای بیمه محصولات، سرمایه در گردش برای به‌کارگیری فناوری‌های نوین مانند سیستم‌های آبیاری تحت فشار، و همچنین اعتبار برای خرید ماشین‌آلات و ادوات کشاورزی است. بدون این پشتوانه مالی، بسیاری از کشاورزان خرده‌پا، که سهم عمدهای در تولید محصولات اساسی دارند، قادر به تداوم فعالیت خود نخواهند بود و در نتیجه، پایه‌های تولید داخلی متزلزل می‌شود.
یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های بخش کشاورزی ایران، پایین بودن بهره‌وری آب و زمین است. بانک کشاورزی با اولویت‌بندی اعطای تسهیلات به پروژه‌های مکانیزاسیون، توسعه گلخانه‌ها، استفاده از روش‌های آبیاری مدرن و توسعه کشت‌های متراکم، در حال هدایت بخش کشاورزی به سمت الگوهای پایدارتر و کارآمدتر است. این گذار، نه تنها میزان تولید در واحد سطح را افزایش می‌دهد، بلکه مصرف منابع کمیاب مانند آب را بهینه ساخته و آسیب‌پذیری تولید را در برابر تغییرات اقلیمی کاهش می‌دهد. در حقیقت، این بانک با سرمایه‌گذاری در فناوری، در حال سرمایه‌گذاری بر روی امنیت غذایی بلند مدت کشور است.
کشاورزی ذاتاً فعالیتی پرریسک است. نوسان قیمت‌ها، بلایای طبیعی و آفات، می‌تواند یک سال زحمت کشاورز را بر باد دهد. بانک کشاورزی با ابزارهایی مانند اعطای تسهیلات کم‌بهره برای دوره‌های سخت یا مشارکت در طرح‌های خرید تضمینی محصولات اساسی، به عنوان یک ضربه‌گیر عمل می‌کند. این حمایت‌ها از یک‌سو انگیزه کشاورز برای تداوم تولید را حفظ می‌کند و از سوی دیگر، با تضمین خرید محصولات استراتژیک، ذخایر ملی را تقویت کرده و امنیت غذایی کلان را در برابر شوک‌های خارجی و داخلی بیمه می‌کند.
با این حال، نقش‌آفرینی بانک کشاورزی خالی از چالش نیست. تورم بالا، مشکل مطالبات معوق که توان وام‌دهی بانک را محدود می‌کند، تمرکز بیش از حد بر بخش زراعت و غفلت نسبی از حمایت‌های مالی از بخش دامپروری صنعتی و آبزی‌پروری و همچنین دشواری در رسیدن به کشاورزان خرده‌پا در مناطق محروم از جمله موانعی است که کارایی این بانک را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
شایان ذکر است، بانک کشاورزی تنها یک بانک نیست و یک نهاد راهبردی در معماری امنیت غذایی ایران محسوب می‌شود. عملکرد آن به‌طور مستقیم بر میزان تولید داخلی، پایداری نظام کشاورزی، کاهش وابستگی به واردات و ثبات قیمت مواد غذایی اثر می‌گذارد. هرگونه سرمایه‌گذاری، اصلاح و تقویت در ساختار و عملکرد این بانک، در حقیقت سرمایه‌گذاری بر روی یکی از ارکان اصلی امنیت ملی است. بنابراین، آینده امنیت غذایی ایران در گروی آن است که بانک کشاورزی بتواند با نوآوری در ابزارهای مالی، مدیریت ریسک و تمرکز بر توسعه پایدار، همچنان به عنوان موتور محرکه بخش کشاورزی و نگهبان سفره مردم ایفاء نقش کند.
