اهمیت هوشمندسازی بخش کشاورزی و توسعه اقتصاد دانشبنیان در کشور
در ظاهر، مفهوم کشاورزی هوشمند مجموعهای از ابزارهای نوظهور را به ذهن متبادر میکند: حسگرهای اندازهگیر رطوبت خاک، تصاویر ماهوارهای، پهپادهای سمپاش و سیستمهای آبیاری خودکار. با این حال، تمرکز صرف بر این ابزارهای فناورانه، درکی سطحی از اهمیت ژرف و تحولآفرین این مفهوم ایجاد میکند. توسعه کشاورزی هوشمند را باید به مثابه یک گذار پارادایمی در رابطه دیرینه انسان، زمین و غذا دانست. گذاری از یک نظام خطی مبتنی بر آزمون و خطا و نهادههای سنگین، به سوی یک نظام چرخهای، دادهبنیان و تطبیقپذیر که در آن تصمیمات، بر پایه شناخت عمیق و لحظهای از اکوسیستم زراعی گرفته میشوند.
بحران کمآبی و فرسایش خاک، کشاورزی را در سراسر جهان تهدید میکند. کشاورزی هوشمند با امکان آبیاری دقیق و کوددهی اختصاصی، مصرف نهادهها را در سطح هر مترمربع بهینه میسازد. این کار نه تنها صرفهجویی اقتصادی است، بلکه اقدامی اخلاقی برای حفظ میراث طبیعی و کاهش فشار بر منابع زیرزمینی است.
با افزایش نوسانات آب و هوایی، کشاورزی نیازمند توانایی فوقالعادهای برای انطباق سریع است. سیستمهای هوشمند با پایش مداوم و هشدار زود هنگام نسبت به استرسهای گرمایی، یخبندان یا شیوع بیماریها، پنجره زمانی برای واکنش مؤثر را گسترش میدهند. این ظرفیت، تابآوری نظام کشاورزی را در برابر شوکهای غیرقابل پیشبینی به شدت افزایش میدهد.
در جهانی که مصرفکننده نگران منشاء، کیفیت و پایداری محصولات است، فناوریهایی مانند ردیابی زنجیره بلوکچین میتواند تاریخچه کامل یک محصول را از مزرعه تا سفره شفاف سازد. این شفافیت، اعتماد را تقویت کرده و به تولیدکننده متعهد ارزش افزوده میبخشد. از منظر کلان، توانایی پیشبینی دقیقتر تولید با استفاده از دادهکاوی و هوش مصنوعی، به مدیریت راهبردی ذخایر و تضمین امنیت غذایی ملی کمک شایانی میکند.
یکی از بحرانهای خاموش در بسیاری از جوامع، گسست نسلها و عدم تمایل جوانان به کشاورزی سنتی است. کشاورزی هوشمند، با تلفیق دانش کشاورزی و مهارتهای دیجیتال، این حرفه را نوآورانه، چالشبرانگیز و مبتنی بر فناوری روز تصویر میکند. این تحول میتواند استعدادهای جدیدی را به این عرصه جذب کند و تداوم بخش کشاورزی را در بلندمدت تضمین نماید.
در این راستا سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی در هفته ملی پژوهش و فناوری، دو تفاهمنامه مهم با شرکتهای خصوصی و استانداری خراسان رضوی به امضا رساند تا مسیر هوشمندسازی کشاورزی و توسعه اقتصاد دانشبنیان در کشور هموار شود. این اقدامات گامی مهم در مسیر هوشمندسازی کشاورزی، افزایش بهرهوری و ایجاد نظام پایدار مدیریت مزرعه در کشور محسوب میشوند و با بهرهگیری از فناوری و دانش فنی، زمینه توسعه اقتصادی و اجتماعی مناطق هدف را فراهم خواهند کرد.
توسعه کشاورزی هوشمند، آشتی مجددی است بین خرد تجربی گذشته و بینش علمی آینده. کشاورزی هوشمند، مسیر رسیدن به یک کشاورزی حفاظتی و دانشبنیان را هموار میسازد. کشاورزی که در آن، هر قطره آب و هر گرم خاک به رسمیت شناخته میشود، هر تصمیمی بر پایه شواهد استوار است و هدف نهایی، نه استخراج حداکثری، بلکه همزیستی پایدار با اکوسیستمهای زندهای است که غذا و حیات ما از آنها سرچشمه میگیرد. این گذار، تنها یک انتخاب فناورانه نیست، بلکه یک ضرورت اخلاقی و راهبردی برای تضمین امنیت غذایی نسلهای حاضر و آینده در سیارهای تحت فشار است.
