بهره‌گیری از توان علمی برای ارتقای بخش کشاورزی به منظور گذار به عصر بانکداری هوشمند
در چند دهه اخیر، پیشرفت‌های علمی و فناورانه، ماهیت سنتی بخش‌های کشاورزی و بانکداری را دگرگون کرده است. این تحولات نه تنها روش‌های تولید، توزیع و مصرف را تغییر داده، بلکه ساختارهای اقتصادی و اجتماعی مرتبط با این دو حوزه را نیز تحت تأثیر قرار داده است. درک این تغییرات مستلزم نگاهی عمیق به روندهای نوظهور و پیامدهای گسترده‌تر آن‌ها است.
کشاورزی به عنوان یکی از کهن‌ترین مشاغل بشر، امروزه در آستانه تحولی بی‌سابقه قرار دارد. افزایش جمعیت جهانی، تغییرات اقلیمی و محدودیت منابع آبی، ضرورت بازنگری در روش‌های سنتی را پررنگ کرده است. فناوری‌های نوین با ورود به این عرصه، امکان تولید بیشتر با مصرف کمتر منابع و نهاده‌های تولید را فراهم آورده‌اند.
در حال حاضر پهپادها و سنجش از راه دور، داده‌های دقیقی درباره وضعیت خاک و گیاهان ارائه می‌دهند؛ در حالی که کشاورزی عمودی و هیدروپونیک، وابستگی به زمین‌های زراعی گسترده را کاهش داده‌اند. از سوی دیگر، بلاکچین زنجیره تأمین مواد غذایی را شفاف‌تر کرده و امکان ردیابی محصولات از مزرعه تا سفره را ممکن ساخته است. این تحولات اگرچه نویدبخش هستند، اما چالش‌هایی مانند شکاف دیجیتالی بین کشاورزان خرده‌پا و شرکت‌های بزرگ کشاورزی و نیز مسائل امنیت سایبری را به همراه دارند.
همزمان با تحولات کشاورزی، بخش بانکداری تخصصی نیز شاهد دگرگونی‌های عمیقی بوده است. ظهور فین‌تک‌ها، رمز ارزها و بانکداری باز، مدل‌های سنتی مالی را به چالش کشیده است. امروزه، خدمات بانکی دیگر محدود به شعبه‌های فیزیکی نیستند؛ بلکه در قالب اپلیکیشن‌های موبایلی و پلتفرم‌های دیجیتال در دسترس قرار گرفته‌اند.
هوش مصنوعی و کلان‌داده، امکان ارائه خدمات شخصی‌سازی‌شده به مشتریان را فراهم کرده‌اند، در حالی که بلاکچین تحولی در پرداخت‌های بین‌المللی و سیستم‌های تسویه حساب ایجاد کرده است. با این حال، این تحولات نیز با موانعی روبرو هستند؛ از نگرانی‌های مربوط به حریم خصوصی تا چالش‌های نظارتی در مواجهه با دارایی‌های دیجیتال.
جالب آنکه این دو حوزه به ظاهر متمایز، امروزه بیش از پیش به هم پیوند خورده‌اند. بانک‌ها با ارائه خدمات مالی ویژه کشاورزان هوشمند، مانند پرداخت‌های خرد مبتنی بر بلاکچین یا اعطای وام‌های خودکار بر اساس داده‌های مزرعه‌داری دیجیتال، نقش فعال‌تری در زنجیره ارزش کشاورزی ایفا می‌کنند. از طرف دیگر، کشاورزان با استفاده از پلتفرم‌های دیجیتال، امکان دسترسی به بازارهای مالی جهانی را پیدا کرده‌اند.
در این راستا بانک کشاورزی و دانشگاه صنعتی شریف، با هدف حل مسائل تخصصی بانکی و توسعه فناوری‌های نوین در بخش کشاورزی، تفاهم‌نامه همکاری علمی و پژوهشی امضا کردند تا در قالب پروژه‌های تحقیقاتی، حمایت از پژوهشگران، توانمندسازی نیروی انسانی و توسعه خدمات نوین بانکی، مسیر تازه‌ای برای هم‌افزایی دانشگاه و صنعت در سطح کشور فراهم شود.
تحولات علمی و فناورانه در کشاورزی و بانکداری، اگرچه سرعت و مقیاس بی‌سابقه‌ای دارند، اما هنوز در مراحل ابتدایی خود هستند. موفقیت در این مسیر مستلزم همکاری بین‌رشته‌ای، سیاست‌گذاری هوشمند و توجه به عدالت دیجیتالی در بخش کشاورزی کشور است. در غیر این صورت، خطر افزایش نابرابری‌ها و حاشیه‌نشینی کسانی که به این فناوری‌ها دسترسی ندارند، وجود دارد. آینده متعلق به جوامعی است که بتوانند این تحولات را نه به عنوان تهدید، بلکه به عنوان فرصتی برای ایجاد نظام‌های اقتصادی پایدارتر و عادلانه‌تر بپذیرند.
