توسعه طرح شناسنامه‌دار کردن باغات کشور، راهبردی علمی برای توسعه پایدار کشاورزی
در سال‌های اخیر، شناسنامه‌دار کردن باغات به عنوان یک طرح کلیدی در راستای مدیریت بهینه منابع کشاورزی، افزایش بهره‌وری و توسعه پایدار در وزارت جهاد کشاورزی مطرح شده است. این طرح با هدف ایجاد یک پایگاه داده جامع از باغات کشور، به دنبال بهبود کیفیت محصولات باغی، کاهش ضایعات، افزایش صادرات و حفظ منابع طبیعی است.
از اهداف اصلی این طرح ارزشمند می‌توان به مدیریت دقیق باغات از طریق ثبت اطلاعاتی مانند نوع محصول، سن درختان، مساحت، روش آبیاری و میزان عملکرد اشاره کرد. همچنین این طرح بهبود کیفیت محصولات را با نظارت علمی بر روش‌های کاشت، داشت و برداشت برای تطابق با استانداردهای جهانی به همراه دارد. شناسنامه‌دار کردن باغات کاهش ضایعات را از طریق شناسایی باغات کم‌بازده و ارائه راهکارهای علمی برای بهینه‌سازی آن‌ها محقق می‌کند. این طرح منجر به حفاظت از منابع آب و خاک با کنترل روش‌های آبیاری و جلوگیری از تخریب باغات غیرمجاز می‌شود و همچنین با ایجاد شفافیت در زنجیره تولید برای جلب اعتماد بازارهای بین‌المللی باعث تسهیل صادرات می‌گردد.
از مزایای علمی و اقتصادی این طرح می‌توان به استفاده از فناوری‌هایی مانند سنجش از دور (RS) و سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) برای پایش دقیق باغات، کاهش مصرف آب، کود و سموم با تکیه بر داده‌های شناسنامه‌ای، کمک به سیاست‌گذاران برای برنامه‌ریزی کلان در بخش باغبانی اشاره کرد.
همچنین عدم آگاهی برخی باغداران از مزایای طرح، نیاز به سرمایه‌گذاری بیشتر در بخش زیرساخت‌های فناوری اطلاعات، لزوم هماهنگی بیشتر وزارت جهاد کشاورزی، سازمان محیط زیست و سایر نهادها از چالش‌های این طرح می‌باشد.
از منظر محیط زیستی، شناسنامه‌دار کردن باغات می‌تواند به مدیریت پایدار منابع آب و خاک منجر شود. با توجه به بحران کم‌آبی در بسیاری از مناطق کشور، ثبت اطلاعات مربوط به الگوی آبیاری هر باغ و تطبیق آن با شرایط اقلیمی منطقه می‌تواند در کاهش مصرف آب مؤثر باشد. همچنین، این طرح می‌تواند به شناسایی باغات غیرمجاز در حریم رودخانه‌ها، جنگل‌ها و مناطق حفاظت‌شده کمک کند و از تخریب بیشتر این عرصه‌ها جلوگیری نماید. در بلندمدت، این اقدامات نه تنها به حفظ محیط زیست می‌انجامد، بلکه تضمین‌کننده تداوم فعالیت‌های باغداری برای نسل‌های آینده خواهد بود.
از سه میلیون هکتار باغات کشور تاکنون برای ۶۰۹ هزار هکتار با همکاری و مشارکت باغداران، شناسنامه صادر شده و این روند ادامه دارد. اجرای طرح شناسنامه‌دار کردن باغات کشور در سطح حدود ۵۸۰ هزار هکتار در سال ۱۴۰۴ از سوی معاونت امور باغبانی وزارت جهاد کشاورزی هدف‌گذاری شده است.
طرح شناسنامه‌دار کردن باغات یک گام اساسی به سوی کشاورزی دقیق و پایدار است. در صورت اجرای صحیح، این طرح می‌تواند به افزایش رقابت‌پذیری محصولات باغی ایران در بازارهای جهانی و حفظ محیط زیست منجر شود و موفقیت آن مستلزم مشارکت فعال کشاورزان، حمایت دولت و بهره‌گیری از فناوری‌های نوین است.
