زنجیره ارزش محصولات گلخانه‌ای و شیلاتی، موتور محرک اقتصاد مقاومتی و امنیت غذایی
صنایع گلخانه‌ای و شیلاتی به عنوان دو بخش پیشرو در کشاورزی مدرن، نقش حیاتی در تأمین امنیت غذایی و توسعه صادرات غیرنفتی کشور ایفا می‌کنند.
زنجیره ارزش این محصولات از مزرعه تا سفره، شبکه پیچیده‌ای از فعالیت‌ها را شامل می‌شود که با بهینه‌سازی هر حلقه، می‌توان به مزیت رقابتی قابل توجهی در بازارهای داخلی و بین‌المللی دست یافت. در محصولات گلخانه‌ای، این زنجیره با تولید نهاده‌های باکیفیت مانند بذرهای هیبرید و بسترهای کشت آغاز شده و با مراحل کشت کنترل‌شده، برداشت مکانیزه، فرآوری، بسته‌بندی، توزیع و بازاریابی هوشمند تکمیل می‌شود. در بخش شیلات نیز زنجیره ارزش از تکثیر و پرورش آبزیان شروع شده و با فرآیندهای صید اصولی، فرآوری صنعتی، زنجیره سرد و بازاریابی تخصصی به مصرف‌کننده نهایی می‌رسد.
در بخش گلخانه‌ای، استفاده از فناوری‌های پیشرفته مانند سیستم‌های کنترل هوشمند اقلیم، آبیاری قطره‌ای تحت فشار و کشت هیدروپونیک، میزان بهره‌وری را تا ۱۰ برابر کشت سنتی افزایش داده است. تولید محصولات گلخانه‌ای در ایران با رشد سالانه ۱۵ درصدی، ظرفیت تبدیل شدن به قطب منطقه‌ای را دارا است. در بخش شیلاتی نیز پرورش ماهیان گرمابی و سردآبی با استفاده از سیستم‌های RAS (سیستم‌های آب گردشی) و توسعه آبزی‌پروری در قفس‌های دریایی، تحول عظیمی در این صنعت ایجاد کرده است. استان‌های شمالی و جنوبی کشور با برخورداری از منابع آبی مناسب، پتانسیل تبدیل شدن به هاب منطقه‌ای پرورش آبزیان را دارند.
صنایع فرآوری محصولات گلخانه‌ای و شیلاتی در ایران با وجود ظرفیت‌های عظیم، هنوز با استانداردهای جهانی فاصله دارد. در بخش گلخانه‌ای، فرآوری محصولاتی مانند گوجه فرنگی به رب و کنسانتره، تولید خیارشور و فرآوری سبزیجات برگی می‌تواند ارزش افزوده قابل توجهی ایجاد کند. در بخش شیلاتی نیز تولید فیله منجمد، کنسروهای تخصصی، محصولات فراسودمند مانند روغن امگا ۳ و پودر پروتئین آبزیان از جمله فرصت‌های مغفول مانده است. سرمایه‌گذاری در ایجاد واحدهای فرآوری نزدیک به مراکز تولید و استفاده از فناوری‌های نوین مانند انجماد سریع (IQF) می‌تواند کیفیت محصولات را به سطح استانداردهای صادراتی ارتقا دهد.
از برخی طرح‌های سازمان شیلات می‌توان به حل چالش تکثیر میگو در گمیشان؛ گامی در جهت توسعه صنعت میگو، افزایش بهره‌وری در گواتر؛ ارتقای فناوری در پرورش میگو، توسعه زنجیره ارزش پرورش ماهی در قفس در دو منطقه شمال و جنوب، ایجاد شهرک شیلاتی دانش‌بنیان در بوشهر، ارتقای فناوری در شهرک‌های گلخانه‌ای، تولید بذور هیبرید و میوه‌های گرمسیری اشاره کرد.
صنایع گلخانه‌ای و شیلاتی ایران با برخورداری از مزیت نسبی اقلیمی و نیروی انسانی متخصص، پتانسیل تبدیل شدن به یکی از قطب‌های مهم منطقه را دارند. پیش‌بینی می‌شود با توسعه فناوری‌های نوین مانند گلخانه‌های هوشمند، سیستم‌های پرورش متراکم آبزیان و بکارگیری اینترنت اشیا در مدیریت زنجیره ارزش، سهم این بخش‌های مهم بخش کشاورزی در اقتصاد کشور تا سال ۱۴۱۰ به بیش از ۵ درصد تولید ناخالص داخلی برسد. تحقق این چشم‌انداز نیازمند عزم ملی، همگرایی بین بخشی و جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی توسط وزارت جهاد کشاورزی است تا ایران بتواند جایگاه واقعی خود را در بازارهای جهانی به دست آورد.
