مقدمه :
به صورت عادی برای نتیجه مذاکرات میان ایران و آمریکا دو سناریو پیش بینی میشود اول توافق و رفع تحریم‌ها، دوم شکست مذاکرات و تشدید تحریم‌ها.
این یادداشت با فرض انجام توافق میان ایران و آمریکا نوشته شده و هدف آن جلب توجه مسئولین و ذینفعان به چگونگی بهره‌مندی حداکثری از آن در حوزه جذب سرمایه‌گذاری خارجی می‌باشد.
پس از توافق :
تیتر بزرگ رسانه‌های کشور: “توافق شد”، “ایران و آمریکا توافق کردند”، “اروپا نیز به دنبال آمریکا توافق کرد”، “تحریم ها برداشته شد”، “همکاری بعد از چهل و هفت سال جدایی”، “سیل سرمایه گذاران در راه ایران” و …
اکنون که پس از چهل و هفت سال دشمنی و تقدیم هزاران شهید و صرف هزاران میلیارد تومان هزینه، تامین منافع ملی کشور در توافق با آمریکا قرار گرفت و با تدبیر نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران و رهبری حکیم آن با همت تیم مذاکره کننده و ارکان تصمیم گیر به این مهم دست یافته ایم، ضرورت دارد در کوتاهترین زمان و بهترین شکل ممکن آثار رفع تحریم‌ها در حوزه‌های گوناگون بویژه اقتصاد و توسعه کشور و متعاقباً معیشت مردم نمایان گردد.
در همین راستا سوالات زیر و پاسخ‌های آن‌ها میبایست مورد توجه قرار گیرند.
- آیا سفارت خانه‌های ایران در خارج از کشور آمادگی مراجعه متقاضیان سرمایه‌گذاری را دارند؟
- شرایط اعطای ویزا و مدت آن چگونه است؟
- آیا آمایش سرزمین و فرصت‌های سرمایه‌گذاری در کشور به روز رسانی شده اند؟
- سهم بخش‌های تخصصی از میزان جذب سرمایه با توجه به سهم آن‌ها از رشد اقتصادی و همچنین توجه به زیرساخت‌ها و پیش نیازها تعیین شده اند؟
- مطالبات مردم نظیر تقویت ارزش پول ملی، نمایان شدن آثار توافق و سرمایه گذاری‌های خارجی در معیشت و … چگونه مدیریت خواهد شد؟
- آیا مطالعات فنی و اقتصادی به روز و مورد قبول بانک در حوزه‌های گوناگون تهیه شده است؟
- سرمایه گذاران خارجی در حوزه‌های گوناگون باید به کدام سازمان‌های تخصصی مراجعه کنند؟
- آیا وزارتخانه ها و استانداری‌ها بخش پذیرش و راهنمای سرمایه‌گذاری خارجی را دارند؟
- آیا تارنماهای تخصصی و ملی ما بخش انگلیسی به روز و دقیق دارند؟
- آیا مقررات مرتبط به سرمایه‌گذاری خارجی به زبان‌های دیگر در دسترس متقاضیان قرار دارد؟
- آیا علاوه بر فرصت‌های سرمایه گذاری جاری، آمادگی برای جذب سرمایه‌گذاری‌های مرتبط با فناوری‌های نوظهور مانند هوش مصنوعی، انرژی‌های پاک یا بلاک‌چین وجود دارد؟
- شرایط سرمایه‌گذاری و مقررات و مشوق‌های مرتبط در مقایسه با سایر کشورها به روز رسانی شده است؟
- فرودگاه‌های بین المللی کشور برای پذیرش مسافران و سرمایه گذاران و تبدیل ارزها و خدمات ترانسفر و … آمادگی دارند؟
- تهیه ملزومات اولیه نظیر سیم کارت و اینترنت و … برای سرمایه‌گذاران چگونه است؟
- آیا هتل ها و مراکز اقامتی و خدمات شهری در مکان های جذاب برای سرمایه‌گذاری آمادگی دارند؟
- شرایط فعالیت خارجی ها در بورس ایران چه از منظر سهام داری و چه از منظر جذب مشارکت مردم در طرح‌های آتی آن‌ها چگونه است؟
- ثبت شرکت، افتتاح حساب و … تعیین تکلیف شده است؟
- برای جذب فاینانس، ضمانت نامه های مرتبط، نقش بانک مرکزی، شورای اقتصاد و … آمادگی لازم ایجاد شده است؟
- آیا بانک‌ها برای اتصال به درگاه‌های بین المللی نظیر سویفت و ارائه خدمات آمادگی دارند؟
- آیا متخصصین لازم برای انجام مذاکرات در روش‌های مختلف قراردادی نظیر EPC، EPCF، BOT، BOO
و …در سازمان‌ها و شرکت‌ها حضور دارند؟ - در قراردادهای بین المللی چه تدبیری برای جلوگیری از بروز مشکلاتی نظیر قرارداد کرسنت اندیشیده شده است؟
- آیا در جذب سرمایه گذار خارجی نقش محیط زیست، منابع طبیعی، حریم راه، حریم رود، حریم روستا، تداخل با سازمان انرژی اتمی و … مانند سرمایه گذاری‌های داخلی است؟
- تعارض احتمالی سرمایه گذاری های جدید خارجی با فعالیت‌های موجود در کشور به چه روشی بررسی و تصمیم گیری خواهد شد؟
- تعارض احتمالی میان منافع ملی و منافع منطقه‌ای در جذب سرمایه و محل تعریف پروژه‌ها چگونه حل خواهد شد؟
- نقش مناطق آزاد و ویژه اقتصادی در این موضوعات چیست؟
- برای سرمایه‌گذاری ایرانیان خارج از کشور چه تمهیدات ویژه‌ای تدارک دیده شده است؟
- نرخ سود بانکی و تسهیلات داخلی چگونه خواهد شد؟
- با ناترازی‌ها در بخش برق و گاز و آب برای سرمایه گذاری‌های خارجی چگونه رفتار خواهد شد؟
- آیا سرمایه‌گذاران خارجی در راستای منافع ملی نیاز به دسته بندی بر اساس ملیت و یا حجم سرمایه‌گذاری دارند؟
- آیا پاسخ به متقاضیان در حوزه‌هایی که نیاز به رعایت تشریفات قانونی مناقصه و یا مزایده وجود دارد، “نه” خواهد بود؟
- قوانین و بخشنامه‌هایی که از نظر دستگاه‌های نظارتی میبایست رعایت شوند، برای این موضوع
به روز رسانی شده اند؟ - کپی رایت در حوزه نرم افزار و … چگونه خواهد شد؟
- تعیین تکلیف املاک و دارایی ها و سهام احتمالی شرکت‌هایی که پیش از تحریم در ایران فعال بوده اند، چگونه خواهد بود؟
- اصولا فرمانده عملیاتی استفاده حداکثری از رفع تحریم‌ها و حضور سرمایه‌گذاران در ایران کجاست؟
با بررسی سوالات فوق و سوالات احتمالی دیگر و پاسخ آن‌ها، اقدامات ذیل ضروری به نظر میرسد:
اول، تعیین فرمانده واحد و هماهنگی بین نهادی در سطح ریاست جمهوری با اختیارات ویژه و تشکیل “ستاد عملیاتی جذب سرمایه‌گذاری خارجی” به منظور تصمیم‌گیری و رفع تعارضات و مشکلات احتمالی و نظارت بر عملکرد دستگاه‌ها
دوم، آماده‌سازی زیرساخت‌های اولیه حداکثر ظرف مدت سه ماه شامل ایجاد مراکز یکپارچه سرمایه‌گذاری خارجی در سطح سفارت‌ها، وزارتخانه‌ها و استانداری‌ها و ارائه شرایط سرمایه‌گذاری و معرفی فرصت‌های
سرمایه‌گذاری
سوم، به روز رسانی قوانین و مقررات مرتبط با هدف شفاف‌سازی و کاهش بوروکراسی با توجه به رقبای منطقه‌ای و همچنین توجه مزیت‌های عمومی و نسبی کشور
چهارم، پاسخگویی به افکار عمومی و مطالبات مردمی با ارائه گزارشات مستمر دوره ای
نتیجه اینکه :
آمادگی عملیاتی برای پذیرش سرمایه‌گذاری خارجی نیاز به هماهنگی و اقدامات فراوانی دارد که میبایست به موقع انجام شوند تا دچار مسئله غافلگیری و فرصت سوزی نشویم و موفقیت توافق نه در عمان و سایر کشورها، که در میدان عمل اقتصاد ایران تعیین میشود.
هشدار نهایی :
اگر مسئولان به این پرسش‌ها و الزامات عملیاتی پاسخ فوری و عینی ندهند، در این صورت:
بوروکراسی پیچیده و طولانی می‌تواند باعث کاهش اعتماد سرمایه‌گذاران خارجی و انتقال فرصت‌ها به کشورهای همسایه شود.
عدم آمادگی برای بهره‌برداری از توافق می‌تواند به کاهش اعتماد عمومی و تشدید شکاف بین دولت و ملت منجر شود، که در نهایت توجه را از توسعه اقتصادی به مسائل حاشیه‌ای سوق خواهد داد.
عدم تحقق دستاوردهای ملموس از توافق ممکن است هزینه‌های سیاسی و اجتماعی را افزایش دهد و فرصت‌های موجود را به تهدید تبدیل کند.
در پایان توجه خواننده را به حکمتی از امیرالمومنین علی (ع) جلب مینماید.
الفُرصَهُ تَمُرُّ مَرَّ السَّحابِ ، فانتَهِزُوا فُرَصَ الخَیرِ ( نهج البلاغه : حکمت ۲۱ )
فرصت، چون ابر مى گذرد. پس، فرصت‌هاى کار خوب را غنیمت شمرید.
سید علیرضاموسوی
کارشناس اقتصادی وفعال حوزه صنعت ومعدن
