لزوم بهبود جایگاه محصولات شیلاتی در حوزه صادرات

بخش کشاورزی و زیر بخش‌های آن مانند شیلات، می‌تواند در جهت رسیدن به هدف‌های نظام جمهوری اسلامی مانند خودکفایی، اشتغال اقتصادی و امنیت غذایی توسعه صادرات غیر نفتی و اشتغال‌زایی جایگاه ویژه‌ای داشته باشد. یکی از زیر بخش‌های کشاورزی که می‌تواند در اقتصاد کشور مؤثر باشد، توسعه صنعت شیلات است. از آنجایی که صنعت شیلات در ایران با موانع زیادی روبرو است، شناخت موانع و رفع آن برای توسعه باید در اولویت برنامه‌های توسعه این صنعت قرار گیرد. از جمله موانع در این صنعت می‌توان به پایین بودن بهره‌وری بهینه از منابع آبزی، کمبود ایستگاه‌های تحقیقاتی و آموزشی، کمبود نقدینگی ماهیگیران برای بازسازی و نوسازی تجهیزات ماهیگیری، خطر وجود آلودگی آب‌های مرزی و داخلی، کمبود زیرساخت‌های صنعت شیلات مانند سردخانه، کارخانه کنسروسازی و … اشاره کرد.

این صنعت علاوه بر بهبود وضعیت اقتصادی خانوار‌ها و اشتغال‌زایی؛ در راستای کاهش فقر و بیکاری در کشور‌های در حال توسعه به یاری مردم شتافته است و در این زمینه می‌توان به کارنامه درخشان کشور‌های آسیایی اشاره کرد که کشور ما هم از این امر مستثنی نبوده است. اما هنوز پتانسیل‌های بالقوه بسیاری در این صنعت و بخش وجود دارد که می‌توان از آن در جهت ارزآوری، اشتغال‌زایی، تأمین امنیت غذایی و محرومیت‌زدایی در کشور بهره برد.

سرانه سالانه مصرف آبزیان در دنیا به طور متوسط ۲۰.۲ کیلوگرم در سال است و این در حالی است که آخرین آمار‌های اخذ شده حاکی از این است که سرانه سالانه مصرف آبزیان در ایران به ۱۳.۸ کیلوگرم در سال رسیده است. هر چند سرانه مصرف آبزیان در کشورمان با برخی کشور‌ها بسیار فاصله دارد، اما باید با فرهنگ‌سازی در زمینه مصرف آبزیان، این آمار را سال به سال افزایش داد. حذف واسطه‌ها و آسان کردن عرضه آبزیان از مزرعه تا سفره به عنوان اقدام اساسی در جهت افزایش سرانه مصرف است زیرا با عرضه مستقیم، قیمت‌ها نیز کاهش می‌یابد.

براساس آمار وزارت جهاد کشاورزی، میزان وزنی صادرات محصولات شیلات در پنج ماهه سال جاری ۶۸ هزار تن بوده است که نسبت به مدت مشابه سال قبل ۳۲ درصد افزایش نشان می‌دهد. همچنین انواع سگ ماهی‌ها و کوسه‌ها با ۳۲.۷ میلیون دلار، انواع میگو با ۳۱.۳ میلیون دلار، انواع ماهی‌های تن با ۱۴.۶ میلیون دلار، انواع ماهی کپور با ۱۱.۴ میلیون دلار و شاه ماهی‌ها و ماهی‌های ساردین با ۹.۱ میلیون دلار پنج قلم اول محصولات صادراتی شیلات در این مدت بوده است. لازم به ذکر است که در این مدت ارزش صادرات کل محصولات شیلاتی ۱۳۸ میلیون دلار بوده است.

توسعه شیلات منوط به توسعه فرآوری و صنایع تبدیلی محصولات شیلاتی است که این نیز به ‌نوبه خود مستلزم ایجاد، تقویت و توسعه بازار آبزیان و محصولات شیلاتی است. برای توسعه بازار آبزیان دو مسیر وجود دارد. یک مسیر مربوط به فرهنگ‌سازی و افزایش تقاضا است که برای تحقق این مهم باید روی تغییر علایق، سلایق، نوع تقاضا و نیز فرهنگ، در گروه‌های مختلف مصرف‌کنندگان، با توجه به گستردگی اقلیم و سطح کشور کار شود.

تمامی موارد ذکر شده حاکی از آن است که در این حوزه تاکنون مسیر درستی توسط وزارت جهاد کشاورزی و سازمان شیلات ایران طی شده است. لازمه دستیابی به هدف‌های بلندمدت شیلات و آبزی‌پروری، تشکیل زنجیره‌های ارزش، همراهی ارگان‌های دریایی با یکدیگر و راهنمایی برای حضور حداکثری سرمایه‌گذاران بخش خصوصی است. استفاده از دانش شرکت‌های دانش‌بنیان نیز بی‌شک انقلاب بزرگی در صنعت شیلات و آبزی‌پروری و افزایش تولید را در بر خواهد داشت. امید است که با افزایش معنی‌دار سرعت در حوزه توسعه شیلات که از اولویت‌های وزارت جهاد کشاورزی است، گام‌های مؤثری برداشته شود.