لزوم توسعه صادرات خاویار کشور
در چشمانداز اقتصادی بسیاری از کشورها، منابع طبیعی اغلب به داراییهای زمینمحور مانند نفت، گاز یا معادن محدود میشود. اما برای کشورهایی که از مزیت دسترسی به پهنههای آبی داخلی یا ساحلی برخوردارند، خاویار به عنوان گنجینهای منحصربهفرد و با ارزش افزوده بالا در آبهایشان نهفته است. توسعه صادرات این محصول، فراسوی یک فعالیت اقتصادی ساده، استراتژی پیچیدهای است که میتواند نقشی کلیدی در تحقق اهداف کلان توسعه ملی، از امنیت غذایی و اقتصادی تا دیپلماسی و حفظ محیطزیست، ایفا کند.
اگرچه خاویار در بازار جهانی به عنوان نمادی از تجمل و رفاه شناخته میشود، اما از منظر اقتصادی ملی، اهمیت آن بسیار عمیقتر است. این محصول، نمونه بارز کشاورزی آبمحور با ارزش افزوده فوقالعاده بالا است. برخلاف بسیاری از محصولات کشاورزی یا دامی که به زمین وسیع و منابع آبی فراوان نیاز دارند، تولید خاویار در استخرها یا سیستمهای مداربسته انجام میشود و در ازای مصرف هر واحد آب، ارزش اقتصادی خالص به مراتب بیشتری ایجاد میکند. این ویژگی، برای کشورهای واقع در مناطق خشک و نیمهخشک که با چالش کمآبی مواجه هستند، فرصتی استثنایی محسوب میشود تا از طریق صادرات آب مجازی با ارزش بالا، هم به ایجاد اشتغال و درآمد ارزی بپردازند و هم فشار بر منابع آب شیرین را به شکلی هوشمندانه مدیریت کنند.
تاریخچه خاویار طبیعی جهان، روایتی هشداردهنده از بهرهبرداری بیرویه و انقراض گونههای ارزشمند ماهیان خاویاری است. امروزه، توسعه صادرات خاویار پایدار، به طور جداییناپذیری با حفظ ذخایر ژنتیکی و احیای اکوسیستمهای آبی گره خورده است. سرمایهگذاری در مراکز تکثیر و پرورش ماهیان خاویاری، تنها راه تأمین پایدار این محصول برای بازار است. این فعالیتها، انگیزه مالی قدرتمندی برای تحقیق و توسعه در زمینه پرورش، تغذیه و سلامت این ماهیان ایجاد میکند که نتایج آن میتواند به برنامههای احیای جمعیت طبیعی این گونهها در رودخانهها و دریاها نیز کمک کند. بنابراین، یک صنعت پررونق صادرات خاویار میتواند به یکی از حامیان اصلی حفاظت فعال از تنوع زیستی آبزیان تبدیل شود. این همان نقطه تعادل حیاتی است: استفاده خردمندانه برای حفظ ماندگار.
در این راستا نخستین نشست هیأت اقتصادی ایران در تاشکند با هدف رفع موانع صادرات و گسترش همکاریهای شیلاتی برگزار شد. همچنین شایان ذکر است که در حوزه آبزیپروری، مازندران یکی از قطبهای تولید و صادرات ماهیان خاویاری، گرمآبی و سردآبی کشور است و بیش از ۹۰ درصد خاویار تولیدی استان به بازارهای جهانی صادر میشود.
توسعه صادرات خاویار، در نهایت یک انتخاب استراتژیک است. این انتخاب به معنای سرمایهگذاری بر روی اقتصاد دانشبنیان، ارزشآفرینی بالا از منابع محدود، و تعهد به پایداری اکولوژیک است. این مسیر، اگر با برنامهریزی دقیق سازمان شیلات ایران، حمایت از تحقیقات، مبارزه با فساد و قاچاق، و بازاریابی هوشمندانه همراه باشد، میتواند به ایجاد صنعتی پیشرو، اشتغالزای با کیفیت و منبع درآمد ارزی پایدار تبدیل شود. خاویار میتواند نمادی از توانایی یک ملت در ترکیب ثروت طبیعی، دانش نوین و مسئولیتپذیری زیستمحیطی برای خلق ارزشی انحصاری در عرصه جهانی باشد. در دنیایی که رقابت بر سر منابع شدید است، توسعه چنین مزیت رقابتی متمایزی، نه یک راهکار اقتصادی، که ضرورتی برای تعریف موقعیتی برتر در نقشه اقتصاد جهانی است.
