نقش مهم تعاونیهای روستایی در کشاورزی راهبردی
در بستر پیچیده و به هم پیوسته جهان امروز، امنیت غذایی و کشاورزی راهبردی به عنوان دو رکن اساسی در استقلال و توسعه پایدار هر کشوری شناخته میشوند. در این میان، تعاونیهای روستایی، نه به عنوان نهادهایی حاشیهای، بلکه به مثابه بازیگرانی محوری و راهبردی ظاهر میشوند که قادرند پلی بین سنت و مدرنیته، بین تولید خرد و بازار کلان، و بین بهرهوری و پایداری ایجاد کنند. این نهادهای مردمی-اقتصادی، با تکیه بر فلسفه مشارکت و همبستگی، پتانسیل آن را دارند که ساختارهای پراکنده و آسیبپذیر کشاورزی را به شبکهای منسجم و مقاوم تبدیل کنند.
امنیت غذایی تنها به معنای در دسترس بودن کالا نیست، بلکه دسترسی فیزیکی و اقتصادی به غذای کافی، سالم و مغذی برای تمامی افراد در همه اوقات را شامل میشود. تعاونیهای روستایی با تمرکز بر این ابعاد، میتوانند به طرق مختلف در تحقق آن نقش آفرینی کنند.
یکی از بزرگترین چالشهای امنیت غذایی در کشورهای در حال توسعه، ضایعات گسترده محصولات کشاورزی به دلیل فقدان سیستمهای مناسب نگهداری، تبدیل و بازاریابی است. تعاونیها با سرمایهگذاری جمعی در احداث سیلوها، سردخانهها و واحدهای فرآوری اولیه، میتوانند مازاد تولید را در فصل برداشت ذخیره کرده و به تدریج و با قیمتی متعادل به بازار عرضه کنند. این کار هم از زیان کشاورز جلوگیری میکند و هم از شوکهای قیمتی در بازار مصرف ممانعت به عمل میآورد و در نتیجه، دسترسی پایدار به غذا را تضمین مینماید.
کشاورزی راهبردی، کشاورزی است که در خدمت اهداف کلان توسعه ملی، از جمله امنیت غذایی، اشتغالزایی، صادرات و حفظ منابع پایه قرار دارد. تعاونیهای روستایی با تجمیع نیرو و منابع پراکنده، بستر لازم برای محقق شدن این اهداف را فراهم میکنند.
ترویج و بومیسازی فناوریهای نوین کشاورزی در میان کشاورزان پراکنده کاری دشوار است. تعاونی روستایی میتواند به عنوان کانالی برای انتقال دانش، بذرهای پربازده، روشهای آبیاری نوین و مدیریت تلفیقی آفات عمل کند. این نهاد با کاهش ریسک آزمایش روشهای جدید برای تکتک کشاورزان، پذیرش نوآوری را تسریع میبخشد.
تغییرات اقلیمی و نوسانات بازار، کشاورزان منفرد را به شدت آسیبپذیر کرده است. تعاونیهای روستایی میتوانند با ایجاد صندوقهای حمایتی مشترک، توسعه سیستمهای بیمهای جمعی و تنوعبخشی به فعالیتهای اقتصادی (مانند گردشگری روستایی یا صنایع تبدیلی)، تابآوری جامعه روستایی را در برابر این بحرانها افزایش دهند. یک تعاونی روستایی قدرتمند میتواند حتی در شرایط سخت، از اعضای خود حمایت کند.
طبق گزارش، اتحادیه مرکزی تعاون روستایی کشور طی یک سال گذشته با همکاری سازمان مرکزی تعاون روستایی ایران، بخش قابل توجهی از چالشهای مالی و مدیریتی خود را مرتفع کرده و اکنون در مسیر تحول ساختاری و گسترش فعالیتهای اقتصادی قرار دارد. یکی از محورهای اصلی فعالیت این اتحادیه، پشتیبانی از اتحادیهها برای حضور فعالتر در حوزه ذخیرهسازی و عرضه محصولات اساسی کشاورزی، تنظیم بازار داخلی و افزایش نقش تعاونیها در زنجیره تأمین و توزیع است. در این راستا، برنامههای گستردهای برای بهبود زیرساختها، ارتقای توان لجستیکی و گسترش مشارکت اقتصادی اتحادیهها در دست اجرا قرار دارد.
در نهایت شایان ذکر است که تعاونیهای روستایی موفق، تنها نهادهای اقتصادی نیستند، بلکه کانونهای توسعه اجتماعی و زیستبومهای نوآوری در روستاها محسوب میشوند و هرگونه سرمایهگذاری بر روی آنها، در حقیقت سرمایهگذاری بر روی امنیت غذایی پایدار، عدالت اجتماعی و مقاومسازی اقتصاد ملی در برابر تهدیدهای پیشرو است. آینده کشاورزی ایران در گرو توانایی ما در احیای این نهادهای مردمی و به کارگیری ظرفیت بینظیر آنها در مسیر کشاورزی راهبردی است.
