صنایع تبدیلی انار، موتوری خاموش برای اقتصاد غیرنفتی ایران
در کشوری که اقتصاد آن همواره در سایه سنگین نفت قرار داشته، جستجو برای یافتن پیشرانهای جایگزین و پایدار، امری حیاتی است. در این میان، ظرفیتهای بخش کشاورزی و به ویژه محصولات استراتژیک و منحصربهفرد، میتوانند نقشی تعیینکننده ایفا کنند. انار، این میوه کهن و اساطیری ایرانی، با گذر از یک کالای مصرفی ساده و ورود به چرخه صنایع تبدیلی، ظرفیت آن را دارد تا به یکی از ستونهای اقتصاد غیرنفتی کشور تبدیل شود.
ایران به عنوان یکی از تولیدکنندگان برتر انار در جهان، دارای مزیتی رقابتی و کم مانند است. اما این مزیت تا زمانی که در قالب خامفروشی و عرضه میوه تازه باقی بماند، ناقص و شکننده خواهد بود. ارزش واقعی انار زمانی آشکار میشود که به عنوان ماده اولیه یک صنعت پویا و زنجیرهای تعریف گردد. صنایع تبدیلی، با تغییر شکل و افزایش ماندگاری این محصول، راهی برای فرار از نوسانات قیمت، ریسک فسادپذیری بالا و محدودیتهای بازار میوه تازه میگشایند.
علاوه بر این، صنایع تبدیلی به توسعه متوازن منطقهای کمک شایانی میکنند. بسیاری از استانهای محروم یا کمتر توسعه یافته ایران، از قابلیت بالایی برای ایجاد باغ انار برخوردار هستند. احداث کارخانههای فرآوری در نزدیکی این باغات، نه تنها اشتغال پایدار در بخشهای صنعتی و خدمات وابسته ایجاد میکند، بلکه از هدر رفت محصول به دلیل عدم امکان انتقال سریع به بازارهای دور نیز جلوگیری میکند. این امر به توزیع عادلانهتر ثروت و کاهش مهاجرت از روستاها به شهرها میانجامد.
اما شاید کلیدیترین نقش صنایع تبدیلی انار در عرصه صادرات باشد. بازارهای جهانی برای فرآوردههای باکیفیت و بستهبندی شده انار بسیار گسترده و پردرآمد است. کنسانتره انار به عنوان یک ماده اولیه در صنایع نوشیدنی و غذایی جهان، رب انار به عنوان چاشنی در آشپزی بینالمللی و دانه انار به عنوان یک سوپرفود، همگی دارای مشتریان ثابت و پرتعداد در سطح جهان هستند. با توسعه این صنعت، ایران میتواند به جای صادرات خام، به صادرات محصولات نهایی و با برند ایرانی بپردازد و نام ایران را بیش از پیش در نقشه تجارت جهانی غذایی تثبیت کند.
با این وجود، تحقق این چشمانداز نیازمند نگاهی راهبردی و رفع موانع پیش رو است. توسعه صنایع تبدیلی انار مستلزم سرمایهگذاری در حوزه تحقیق و توسعه برای ایجاد تنوع محصولی و بهبود کیفیت، بستهبندی جذاب و استاندارد، بازاریابی هوشمند در سطح بینالمللی و حمایتهای هدفمند دولتی برای تسهیل صادرات است. همچنین، پیوند ارگانیک بین باغداران، صنایع تبدیلی و بازارهای مصرف، ضرورتی انکارناپذیر است تا زنجیره تأمین از ثبات و کیفیت لازم برخوردار گردد. بر اساس آمار معاونت باغبانی وزارت جهاد کشاورزی در حال حاضر، در کشور بیش از ۱۲۷۷ واحد دارای پروانه بهرهبرداری در حوزه صنایع تبدیلی و تکمیلی میوه و مرکبات فعالیت میکنند که بخشی از این ظرفیت به فرآوری و بستهبندی انار اختصاص دارد.
در پایان میتوان گفت انار تنها یک میوه نیست، بلکه یک سرمایه ملی و یک فرصت اقتصادی کمنظیر است. با سرمایهگذاری و برنامهریزی کلان بر روی صنایع تبدیلی آن، میتوان این میوه را از حاشیه باغات به کانون اقتصاد ملی آورد. این مسیر، اگرچه چالشهای خود را دارد، اما راهی مطمئن برای حرکت به سمت اقتصادی مقاوم، غیرنفتی و متکی بر تولید داخلی است؛ اقتصادی که در آن، انار ایرانی نه تنها بر سفره مردم، بلکه بر تراز تجاری کشور نیز نقش میبندد.
