اهمیت توسعه روستا بازارها در تنظیم بازار محصولات کشاورزی
در اقتصاد کشاورزی ایران، یکی از چالش‌های دیرینه و ساختاری، وجود فاصله قیمتی قابل توجه بین آنچه کشاورز به عنوان تولیدکننده دریافت می‌کند و آنچه مصرف‌کننده نهایی در شهر می‌پردازد، است. این شکاف قیمتی که گاه به چندین برابر می‌رسد، نه تنها بر قدرت خرید خانوارهای شهری فشار می‌آورد، بلکه انگیزه تولیدکننده روستایی را نیز تحلیل میبرد. در این میان، توسعه روستا بازارها به عنوان راهکاری کلان و زیرساختی، فراتر از یک اقدام مقطعی، ظرفیت آن را دارد که این شکاف دیرینه را به طور نظام‌مند کاهش دهد.
روستا بازارها در ذات خود، با حذف یا کوتاه کردن حلقه‌های متعدد واسطه، زنجیره تأمین را به شکلی بنیادین بازمهندسی می‌کنند. در مدل سنتی، محصول از مزرعه به دست دلالان محلی، سپس عمده‌فروشان شهری، بعد خرده‌فروشان و در نهایت به دست مصرف‌کننده می‌رسد. هر یک از این حلقه‌ها، علاوه بر هزینه‌های حمل و نقل و سربار، سود خود را نیز بر قیمت محصول اضافه می‌کنند. روستابازارها با ایجاد یک کانال مستقیم و شفاف بین تولیدکننده و مصرف‌کننده، این حلقه‌های زائد را حذف می‌کنند. در این مدل، کشاورز قیمتی منصفانه‌تر و نزدیک‌تر به قیمت مصرف‌کننده دریافت می‌کند و در عین حال، خریدار شهری نیز همان محصول را با قیمتی به مراتب کمتر از قیمت بازارهای سنتی می‌خرد. این وضعیت، یک بازی برد-برد برای دو سر زنجیره ایجاد می‌نماید.
اما تأثیر این پدیده تنها به اقتصاد محدود نمی‌شود. توسعه روستا بازارها خروجی‌های اجتماعی و فرهنگی عمیقی نیز به همراه دارد. از یک سو، این بازارها به تقویت اقتصاد محلی و تزریق مستقیم درآمد به جوامع روستایی کمک می‌کنند که نتیجه آن، کاهش انگیزه برای مهاجرت به شهرها و تقویت پایداری سکونتگاه‌های روستایی است. از سوی دیگر، این فضاها به پلی فرهنگی بین شهر و روستا تبدیل می‌شوند. مصرف‌کننده شهری این فرصت را می‌یابد تا با نحوه زندگی، فرهنگ و محصولات اصیل روستایی از نزدیک آشنا شود و اعتماد مستقیمی بین تولیدکننده و مصرف‌کننده شکل می‌گیرد. این ارتباط عینی، ارزش محصولات سالم و باکیفیت روستایی را بیش از پیش آشکار می‌سازد.
برای به ثمر نشستن کامل این راهکار، اما باید به چند پیش‌نیاز توجه جدی نمود. اولاً، توسعه زیرساخت‌های حمل و نقل و دسترسی آسان به این بازارها برای هر دو گروه تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان حیاتی است. ثانیاً، ایجاد ساز و کارهای نظارتی و بهداشتی برای حفظ کیفیت و سلامت محصولات در این بازارها ضروری است تا اعتماد عمومی جلب و تدام یابد. ثالثاً، بهره‌گیری از فناوری‌های دیجیتال برای اطلاع‌رسانی زمان و مکان برگزاری بازارها و حتی توسعه مدل‌های فروش آنلاین می‌تواند بر دامنه تأثیرگذاری آن بیافزاید.
طبق آمار تاکنون تعداد روستا بازارها از ۱۳۰ مورد فراتر رفته و تا پایان دولت به ۳ هزار روستا بازار در سراسر کشور خواهد رسید.
در نتیجه، توسعه روستابازارها را نباید صرفاً یک برنامه جانبی در نظر گرفت، بلکه باید آن را بخشی از یک استراتژی کلان برای اصلاح نظام توزیع محصولات کشاورزی، کاهش شکاف اقتصادی شهر و روستا و توزیع عادلانه‌تر ثروت در جامعه دانست. این راهکار، با تقویت ارتباط مستقیم انسان با انسان و تولیدکننده با مصرف‌کننده، نه تنها فاصله قیمتی را کاهش می‌دهد، بلکه فاصله اجتماعی و فرهنگی را نیز پر می‌کند و گامی اساسی در جهت ایجاد یک اکوسیستم اقتصادی پایدار و عادلانه است.
