توسعه دامپروری دانش‌بنیان و اقلیم‌محور، راهبرد کلیدی برای رسیدن به امنیت غذایی و توسعه اقتصادی
بی‌گمان، تولیدات محصولات دامی در کشاورزی ایران، تنها یک بخش اقتصادی صرف نیست؛ بلکه حلقه‌ای حیاتی و چند بعدی در امنیت غذایی، معیشت روستایی و حتی تعادل فرهنگی، اجتماعی کشور محسوب می‌شود. اهمیت این بخش را باید در شبکه‌ای به هم‌تنیده از کارکردهای اقتصادی، تغذیه‌ای و اکولوژیکی جست‌وجو کرد که نادیده گرفتن آن، خدشه‌ای اساسی به پیکره توسعه ملی وارد می‌سازد.
در بعد اقتصادی و معیشتی، دامپروری سنگ‌بستری استوار برای جوامع روستایی و عشایری فراهم می‌کند. این بخش، برای جمعیت قابل‌توجهی از خانوارهای روستایی، منبع درآمد اصلی و سرمایه زنده و پویا به شمار می‌آید. برخلاف بسیاری از فعالیت‌های کشاورزی که فصلی هستند، چرخه تولید محصولات دامی (از شیر و گوشت تا پشم و پوست) درآمدی نسبتاً دائمی ایجاد می‌کند و از این روی، ضربه‌پذیری معیشتی را کاهش می‌دهد. این فعالیت، زنجیره‌ای ارزشمند از مشاغل وابسته: از تولید خوراک دام و خدمات دامپزشکی تا حمل‌ونقل، فرآوری و بازاریابی را به وجود می‌آورد که خود موتور محرکی برای اقتصاد مناطق مختلف، به‌ویژه در عرصه‌های طبیعی و مرتعی است.
از منظر امنیت غذایی و سلامت جامعه، نقش محصولات دامی انکارناپذیر است. گوشت، شیر، تخم‌مرغ و سایر فرآورده‌های دامی، منبع غنی و ضروری پروتئین باکیفیت، اسیدهای آمینه ضروری، ویتامین‌ها و مواد معدنی هستند. دسترسی کافی و به‌صرفه به این منابع، به‌ویژه برای رشد کودکان، سلامت مادران و توانایی بدنی نیروی کار، یک ضرورت استراتژیک است. خودکفایی یا کاهش وابستگی در تولید این اقلام، به معنای حفظ حاکمیت غذایی کشور در برابر نوسانات قیمت‌های جهانی و بحران‌های بین‌المللی است. امنیت غذایی تنها با تأمین کالری محقق نمی‌شود، بلکه کیفیت تغذیه و سلامت نسل‌ها در گرو وجود سبد غذایی متعادل و حاوی پروتئین حیوانی است.
در عرصه بوم‌گردی و مدیریت سرزمین، دامداری سنتی و مرتع‌محور اگر به صورت علمی مدیریت شود، نقش بی‌بدیلی دارد. حضور کنترل‌شده دام در مراتع، به حفظ پوشش گیاهی، پراکنش بذر و چرخه مواد مغذی در خاک کمک می‌کند. این شیوه تولید، در مقابل سیستم‌های صنعتی متراکم، از مزیت هم‌زیستی با طبیعت برخوردار است و می‌تواند در کنار گردشگری روستایی، چشم‌اندازی پایدار و چندمنظوره از بهره‌برداری از عرصه‌های طبیعی ارائه دهد. همچنین، دام، تبدیل کننده محصولات فرعی و ضایعات کشاورزی به مواد غذایی باارزش است و در نتیجه، به بهینه‌سازی چرخه مواد و کاهش ضایعات در نظام کشاورزی کمک شایانی می‌کند.
با این حال، این بخش با چالش‌های جدی از جمله کمبود نهاده‌های دامی، تغییرات اقلیمی و خشکسالی، کهولت سن بهره‌برداران و نوسانات قیمت‌ها روبرو است. آینده تولید محصولات دامی در کشور در گرو گذار از روش‌های سنتی پرریسک به سمت نظام‌های نوین و دانش‌بنیان است. سرمایه‌گذاری در اصلاح نژاد دام‌های بومی برای افزایش راندمان، توسعه بیمه‌های همه‌جانبه، ترویج کشت علوفه کم‌آب‌بر و تقویت زنجیره تأمین نهاده‌ها، از ارکان این تحول به شمار می‌روند.
بخش دامپروری در ایران، سهمی مهم از فعالیت‌های بخش کشاورزی را به خود اختصاص داده و نقش کلیدی در امنیت غذایی و اقتصاد ملی دارد. نزدیک به ۳۰ درصد اشتغال مستقیم بخش کشاورزی به این حوزه اختصاص یافته و سالانه بیش از ۱۸ میلیون تن انواع محصولات دامی در کشور تولید می‌شود.
شایان ذکر است، تولید محصولات دامی را باید ستونی ناگزیر در کاخ امنیت غذایی و توسعه متوازن منطقه‌ای کشور دانست. حمایت دولت و وزارت جهاد کشاورزی از این بخش، در حقیقت، حمایت از جوامع ریشه‌دار روستایی، حفظ مراتع ملی و تضمین سلامت تغذیه‌ای ملت است. غفلت از این رکن استراتژیک، نه تنها خالی‌شدن روستاها را شتاب خواهد بخشید، بلکه کشور را در زمینه تأمین پروتئین که به‌عنوان کالایی راهبردی شناخته می‌شود به بی‌ثباتی و وابستگی دچار خواهد کرد. بنابراین، تقویت و نوسازی این بخش یک انتخاب نیست، بلکه یک ضرورت ملی برای پایداری سرزمین است.
