اصلاح نژاد گاومیش بومی کلید خورد

به گزارش داغ (دیده‌بان امنیت غذایی) به نقل از ایرنا، حسن خمیس آبادی درباره وضعیت پرورش گاومیش درایران و جهان و اهمیت تحقیقات اصلاح نژادی افزود: گاومیش یکی از دام‌‌های اهلی است که در شرایط اقلیمی کشور ایران، به‌ ویژه در برخی استان‌‌ها عملکرد بسیار خوبی دارد بنابراین با توجه به تغییرات اقلیمی توسعه پرورش گاومیش به عنوان جایگزینی مناسب برای تولید پروتئین حیوانی در نظر گرفته شده زیرا این دام در مناطق گرم و خشک علاوه بر عملکرد مطلوب، نیاز کمتری به خوراک دارد.

رئیس موسسه تحقیقات علوم دامی کشور اظهار داشت: بر اساس آمارهای جهانی جمعیت گاومیش در سال ۲۰۲۴ میلادی حدود ۱۶۷ میلیون راس تخمین زده شده که پس از گاو، گوسفند و بز در رتبه چهارم نشخوارکنندگان اهلی قرار دارد.

وی با بیان اینکه ۹۷ درصد جمعیت گاومیش جهان به طور عمده در آسیا به ویژه در کشورهای هند، پاکستان، چین، مصر و نپال متمرکز است تصریح کرد: فقط حدود ۳ درصد جمعیت گاومیش جهان در کشورهای اروپایی (ایتالیا، رومانی، بلغارستان) و آمریکای لاتین استقرار دارد.

خمیس آبادی روند رشد جمعیت گاومیش در کشورهای مختلف را مثبت ارزیابی کرد و اظهارداشت: جمعیت گاومیش در ایران نیز روند توسعه خوبی نشان می‌‌دهد زیرا می‌تواند نقش موثری در تولید پروتئین حیوانی داشته باشد بنابراین اقدامات اصلاح نژادی و آمیخته گری در اولویت کارها قرار گرفته است.

وی خاطرنشان کرد: در ایران گاومیش از قرن‌ها پیش جزء جدایی‌ناپذیر صنعت دامپروری و کشاورزی بوده به طوری که در سال ۱۳۰۹ جمعیت گاومیش در ایران ۱.۵ میلیون رأس بود، اما تا سال ۱۳۹۵ این تعداد به حدود ۱۹۹ هزار راس کاهش یافت و این کاهش جمعیت به طور عمده به دلیل گسترش پرورش گاوهای شیری اصلاح‌ شده و غفلت رسمی در پرورش گاومیش بوده است.

رئیس موسسه تحقیقات علوم دامی کشور جمعیت گاومیش‌ بومی ایران را از جمله ذخایر ژنتیکی مهم کشور دانست و افزود: این دام نقش مهمی در اقتصاد روستاییان بر عهده دارد به طوری که حدود ۸۰ درصد جمعیت گاومیش کشور در شمال و شمال غربی (آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی، گیلان و مازندران) و ۱۸ درصد در جنوب و جنوب غرب (خوزستان) پراکنده است.

به گفته وی، استان خوزستان با حدود ۱۰۶ هزار و ۷۱۶ راس گاومیش، آذربایجان غربی ۵۱ هزارو ۳۶۰ راس، آذربایجان شرقی ۲۴ هزارو ۶۱۱ راس، اردبیل ۱۰ هزار و ۴۴۰ راس، گیلان ۸ هزار و ۲۷۲ راس، مازندران ۳ هزارو ۵۰ راس و گلستان هزار و ۹۰۷ راس مهمترین مناطق پرورشی در کشور هستند.

تولید سالانه ۱۴۴ هزار تن شیر و ۹ هزار تن گوشت گاومیش

خمیس آبادی با بیان اینکه گاومیش دومین منبع بزرگ عرضه شیر در جهان یعنی معادل ۷۵.۸ میلیون تن است، گفت: این دام بیش از ۱۰ درصد تولید شیر جهان را به خود اختصاص داده و روند تولید شیر آن در سال‌های اخیر حدود ۳ درصد ثابت افزایش یافته است.

به گفته وی، تولید شیر سالانه گاومیش در ایران بر اساس داده‌های سال ۱۴۰۲ معادل ۱۴۴ هزار تن بوده و برای تولید لبنیات سنتی مانند کره، پنیر و ماست استفاده می‌ شود و سالانه حدود ۹ هزار تن گوشت تولید می‌کند.

رئیس موسسه تحقیقات علوم دامی کشور ادامه داد: اهمیت گاومیش تنها به کمیت تولید شیر محدود نمی‌شود بلکه گاومیش‌ها با توجه به چربی بالای شیر بین ۷ تا ۸ درصد و پروتئین بین ۴.۲ تا ۴.۵ درصد بسیار غنی‌تر از شیر گاو (با ویژگی چربی ۴ درصد و پروتئین ۳.۵ درصد) هستند که می‌توانند در کنار سایر دام‌ها نقش موثری در تامین نیازهای پروتئینی کشور ایفا کنند بنابراین این ویژگی شیر گاومیش را برای تولید فرآورده‌های لبنی با کیفیت مانند کره و پنیر بسیار مناسب است.

وی اظهار داشت: علاوه بر این گاومیش توانایی منحصربه‌ فردی در تبدیل مواد فیبری با کیفیت پایین به شیر و گوشت دارد که این سازگاری تغذیه‌ای با خوراک‌های کم‌ارزش آن را به دامی اقتصادی تبدیل کرده است به طوری که گاومیش همچنین عمر تولیدی طولانی‌ مدت (۹ تا ۱۰ دوره شیردهی) دارد و به بسیاری از بیماری‌ها از جمله بیماری دهان و سم مقاوم است.

خمیس آبادی تصریح کرد: مؤسسه تحقیقات علوم دامی کشور با درک عمیق از اهمیت راهبردی گاومیش، پروژه‌های متعددی را در راستای احیا، توسعه و ارتقای بهره‌وری این دام در دستور کار دارد و هدف اصلی فائق آمدن بر چالش‌هایی مانند کاهش جمعیت، تولید مثل دیرهنگام و پایین بودن راندمان تولید در سیستم‌ های سنتی است.

اصلاح نژاد گاومیش های بومی با نژادهای ایتالیایی

رئیس موسسه تحقیقات علوم دامی کشور افزود: موسسه تحقیقات علوم دامی ایران در ایستگاه تحقیقاتی مختلفی همچون صفی آباد دزفول خوزستان پروژه‌هایی برای اصلاح نژاد و توسعه گاومیش انجام می‌دهند که از جمله شناسنامه‌ دار کردن و ثبت نژادها و بررسی و مقایسه اثرات آمیختگی نژادهای بومی با نژادهای خارجی مانند گاومیش‌های ایتالیایی بر میزان تولید و ترکیبات شیرگاومیش‌های بومی با لحاظ کردن اثر منطقه، سیستم پرورشی و خوراک مصرفی است.

وی اضافه کرد: تحقیقات نشان می‌دهد که آمیختگی نژادهای بومی با نژادهای پرتولید خارجی مانند گاومیش ایتالیایی می‌تواند به طور قابل توجهی میزان تولید شیر را افزایش دهد، به‌ طوری که در نژادهای آمیخته نسل دوم تولید روزانه شیر حدود ۱۸.۷ کیلوگرم است درحالی که میزان تولید شیر در گاومیش‌های بومی کشور ما حدود ۵.۵ کیلوگرم است که این رقم نشان می‌دهد گاومیش‌های آمیخته تقریبا سه برابر نژاد بومی تولید دارند.

به گفته وی، همچنین استاندارد کردن جیره غذایی حتی در سیستم‌های بسته منجر به افزایش تولید شیر در هر سه نسل بومی و آمیخته شده است و این نتایج به ما پیشنهاد می‌دهد که برای افزایش تولید شیر، می‌توان گاومیش‌های بومی را تا نسل دوم با اسپرم نژاد ایتالیایی تلقیح کرد و از جیره‌های استاندارد شده استفاده کرد.

خمیس آبادی گفت: همچنین پروژه‌های دیگری همچون ارزیابی صفات تولیدمثلی گاومیشهای بومی با گاومیشهای آمیخته نسل اول و دوم با اسپرم گاومیش‌های ایتالیایی در استان اردبیل و مقایسه اقتصادی پرورش گاومیش‌های بومی و آمیخته در شرایط واقعی دامداری کشور که نشان می‌دهد پرورش گاومیش در شرایط خاص می‌تواند سودآور باشد، درحال انجام است.

ایران به دنبال افزایش جمعیت گاومیش برای تولید گوشت قرمز

رئیس موسسه تحقیقات علوم دامی کشور افزود: در استان خوزستان به‌ ویژه در منطقه صفی‌آباد بیشترین جمعیت گاومیش وجود دارد و این استان نقش مهمی در تولید این دام ایفا می‌کند بنابراین جریان تولید این دام به صورت نیمه صنعتی در حال حرکت است تا بتوانیم با اصلاح نژادی و آمیختگی‌هایی که انجام می‌دهیم بتوانیم جمعیت بیشتری داشته باشیم.

خمیس آبادی با اشاره به اینکه ایران نژاد بومی گاومیش دارد اظهارداشت: ایران با اقدامات اصلاح نژادی و آمیختگی با نژادهای خارجی توانایی توسعه و افزایش تولید جمعیت گاومیش را دارد تاجایی که توسعه پرورش گاومیش می‌تواند به خودکفایی در تولید گوشت قرمز کمک کند، هرچند که میزان تولید گوشت گاومیش در ایران هنوز جزئی است و نیازمند توسعه بیشتر است.

وی افزود: در مجموع با توجه به شرایط فعلی، روند توسعه پرورش گاومیش در ایران پتانسیل بالایی دارد و می‌تواند نقش مهمی در خودکفایی و تنوع‌ بخشی به تولیدات دامی کشور ایفا کند، هرچند که سهم آن در بازار داخلی هنوز نسبتا کم است و نیازمند برنامه‌ریزی و افزایش سرمایه‌ گذاری است.