توسعه سامانه‌های نوین آبیاری مرهمی برای خشکسالی و کم‌آبی کشور
بسیاری از کارشناسان بر این باورند که برای عبور از شرایط اقلیمی موجود در بخش کشاورزی راهی جز مقابله با تنش‌های آبی و صرفه‌جویی در مصرف و افزایش راندمان وجود ندارد که توسعه سامانه‌های نوین آبیاری راه‌حلی برای جبران کمبود منابع آبی و خشکسالی‌هاست.
به گزارش داغ (دیده‌بان امنیت غذایی) به نقل از باشگاه خبرنگاران جوان، کمبود بارش، گرد و غبار، خشکسالی و نوسانات دمایی، نشانه‌هایی از بحرانی است که طی سال‌های اخیر نسبت به آن هشدار داده شده و اکنون در حال وقوع است که اگر به سرعت به بازطراحی و اجرای صحیح الگوی کشت براساس شرایط اقلیمی نپردازیم، پیامدهای غیرقابل جبرانی برای کشاورزی و امنیت غذایی کشور خواهد داشت.
اخیرا صفدر نیازی معاون آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی با اشاره به شرایط کم‌سابقه خشکسالی در کشور گفت: در ۵۲ سال گذشته، امسال بدترین سال از نظر خشکسالی بوده و بخش کشاورزی به شدت آسیب دیده است.
وی با اشاره به کاهش بی‌سابقه متوسط بارش‌ها افزود: امسال میانگین بارندگی کشور به ۱۳۵ میلی‌متر رسیده که در مقایسه با میانگین ۲۰۰ میلی متر در هشت سال گذشته و متوسط ۲۳۴ میلیمتری بلندمدت، زنگ خطری جدی برای امنیت غذایی است.
با توجه به شرایط کم‌آبی و خشکسالی راهی جز استفاده بهینه از منابع آبی کشور وجود ندارد که این امر تنها با استفاده از توسعه سامانه‌های نوین آبیاری و روش‌های صرفه‌جو محقق می‌شود تا با تجهیز اراضی و باغات به توسعه سامانه‌ها بهره‌وری منابع آبی و تولید در واحد سطح افزایش یابد.
راهی جز استفاده بهینه از منابع آبی در شرایط خشکسالی نداریم
فریبرز عباسی مجری طرح سامانه‌های نوین آبیاری وزارت جهاد کشاورزی گفت: در شرایط کم‌آبی و خشکسالی چاره‌ای جز روش‌های صرفه‌جو و استفاده بهینه از منابع آبی نداریم که براساس منابع مختلف داخلی و خارجی یکی از روش‌های صرفه‌جو برای تولید بیشتر و مصرف آب کمتر، استفاده از روش‌های تحت فشار است که در افزایش بهره‌وری و راندمان آبیاری موثر است.
به گفته وی، براساس منابع مختلف در کشور و حتی منابع خارجی، اجرای روش‌های نوین در افزایش بهره‌وری و عملکرد ۳۰ تا ۴۰ درصد موثر است و مدیریت و بهره‌برداری از این روش‌ها بسیار حائز اهمیت است که تا ۲ برابر امکان افزایش وجود دارد.
عباسی ادامه داد: براساس آمار طی ۳۵ سال گذشته تاکنون در سطح ۳ میلیون و ۲۰۰ هزار هکتار از اراضی سامانه‌های نوین آبیاری اجرا شده است و علاوه بر اراضی تجهیز شده در سطح ۲.۵ میلیون هکتار اراضی پتانسیل تجهیز این سامانه‌ها وجود دارد. بر این اساس در برنامه هفتم سالانه حدود ۳۵۰ هزار هکتار توسعه سامانه‌ها در برنامه آمده که با توجه به پتانسیل و ظرفیت‌های فعلی امکان تحقق این میزان در کشور وجود دارد.
مجری طرح توسعه سامانه‌های نوین آبیاری، کمبود منابع مالی را مهمترین مانع سد اجرای سامانه‌های نوین آبیاری اعلام کرد و افزود: با تامین منابع مالی، امکان توسعه سامانه‌ها سالانه در سطح ۳۵۰ تا ۴۰۰ هزار هکتار وجود دارد که براین اساس منابع باقی مانده ظرف ۶ سال به سامانه‌های نوین تجهیز می‌شوند.
به گفته وی، برنامه دولت حمایت از بهره‌برداران برای توسعه سامانه‌هاست که در برنامه‌های بالادستی آمده که ۸۵ درصد اعتبارات اجرای این سامانه‌ها را دولت در قالب یارانه بلاعوض باید در اختیار بهره‌برداران قرار دهد، بر این اساس استقبال از این سامانه‌ها در کشور بیشتر شده به طوری که بهره‌برداران استقبال زیادی به دلیل بهره‌وری آن داشتند.
عباسی با بیان این که ۵۰۰ هزارهکتار از اجرای سامانه‌های نوین آبیاری ۱۰۰ درصد با آورده کشاورزان انجام شده است، افزود: کشاورزان خرده‌مالک و معیشتی توان آورده ۱۵ درصدی ندارند، اما بهره‌برداران بزرگ مالک به سهولت از این روش‌ها استفاده کردند و با اعتبار خود بدون حمایت‌های دولتی، سامانه‌های نوین آبیاری در مزارع و باغات توسعه دادند.
گفتنی است؛ براساس قانون حداقل سطح زراعی و باغی باید براساس نوع محصول و کشت در بیاید تا سامانه توسعه پیدا کند، چنانچه کشاورزی خواستار اجرای سامانه در سطح پایین‌تر بود، منعی ندارد، اما با کاهش سطح زیرکشت هزینه‌های اجرایی افزایش می‌یابد که براین اساس بحث آورده و خودیاری بیشتر می‌شود که خود کشاورز باید پرداخت کند.
اجرای هر هکتار آبیاری قطره‌ای ۲۰۰ میلیون تومان برای کشاورز هزینه دارد
علیقلی ایمانی مدیرعامل بنیاد ملی گندمکاران گفت: اکنون بحث الگوی کشت انقباضی مطرح است که براین اساس کشاورز به سبب کمبود منابع آب به صورت دستوری و بدون هیچ گونه مشوق و خدمات باید سطح زیرکشت خود را کاهش دهد.
به گفته وی، در حال حاضر بخشی از آبیاری تحت فشار از بین رفته یا مستهلک شده و متاسفانه حمایتی از کشاورزان نمی‌شود که با اجرای کشت دستوری جای این سوال مطرح است که کشاورز چگونه باید معیشت خود را بگذراند. این درحالی است که باید کشاورز حمایت شود.
ایمانی با بیان این که کشاورزان اولین قربانی کم‌آبی و خشکسالی هستند، افزود: کشاورزان از وضعیت آبی و اقلیمی آگاهی دارند، اما به دلیل آنکه کشاورزی ما اقتصادی نیست، امکان اجرای سامانه‌های نوین آبیاری وجود ندارد که در افزایش بهره‌وری اثرگذار باشد.
مدیرعامل بنیاد ملی گندمکاران ادامه داد: یکی از فاکتورهای مهم که در برابر متر مکعب آب مصرفی تولید و عملکرد در واحد سطح را افزایش دهد، تغذیه است که در شرایط کنونی کشاورز در کشت‌های بهاره نیاز مبرم به کشت اوره دارد که متاسفانه به دلیل کمبود نباید انتظار افزایش بهره‌وری و کاهش هزینه‌های تولید داشت، در شرایطی که باید چندبرابر قیمت از بازار آزاد خریداری کند.
وی گفت: در صورت فراهم بودن امکانات آب و برق، اجرای هر هکتار سامانه‌های نوین آبیاری اعم از قطره‌ای یا زیرسطحی ۲۰۰ میلیون تومان هزینه در بردارد و بخشی در قالب یارانه کشاورز پرداخت می‌کند. گفتنی است افزایش بهره وری آب نیازمند عزم ملی و همگرایی در بین دستگاه هاست تا منابع آبی و امنیت غذایی کشور حفظ شود.
با توجه به موضوع تغییر اقلیم و خشکسالی سنوات اخیر، راهی جز مدیریت بهینه مصرف آب و کاهش فشار بر منابع آب‌های زیرزمینی وجود ندارد که برای تحقق این امر ناگریز به اجرای سامانه‌های نوین آبیاری در کشور هستیم.
