لزوم دستیابی به خودکفایی پایدار در تولید شکر در کشور
صنعت شکر در ایران سال‌ها است با چالش‌های ساختاری دست و پنجه نرم می‌کند. کشوری که روزی از صادرکنندگان این محصول استراتژیک بود، امروز بخش قابل توجهی از نیاز خود را از طریق واردات تأمین می‌کند. اما تحقق خودکفایی در تولید شکر نه تنها ممکن است، بلکه می‌تواند به موتور محرکه‌ای برای توسعه کشاورزی و صنعت تبدیلی کشور تبدیل شود.
راه‌اندازی کارخانجات مدرن فرآوری چغندر قند و نیشکر می‌تواند نقطه عطفی در این مسیر باشد. این کارخانجات با بهره‌گیری از فناوری‌های روز دنیا قادر خواهند بود بازدهی تولید را به شکل چشمگیری افزایش دهند. استفاده از سیستم‌های پیشرفته استحصال شکر، بازیافت ضایعات و تولید محصولات جانبی با ارزش افزوده بالا، اقتصاد این صنعت را متحول خواهد کرد.
صنعت فرآوری شکر در ایران نیازمند تحولی اساسی در زنجیره ارزش است. ایجاد کارخانجاتی که بتوانند به طور همزمان از چغندر قند و نیشکر استفاده کنند، انعطاف‌پذیری تولید را افزایش می‌دهد. این کارخانجات می‌توانند در فصول مختلف سال از هر دو ماده اولیه بهره ببرند و به این ترتیب دوره فعالیت خود را از ۴-۵ ماه به ۹-۱۰ ماه در سال افزایش دهند.
مسئله مهم دیگر، مدیریت بهینه ضایعات و محصولات جانبی است. تفاله چغندر (ملاس) می‌تواند به خوراک دام با ارزشی تبدیل شود و کاربردهای گسترده‌ای در صنایع تخمیری دارد. ایجاد واحدهای فرآوری این محصولات جانبی در کنار کارخانجات شکر، سودآوری کلی طرح را به میزان قابل توجهی افزایش می‌دهد.
توسعه صنعت شکر نیازمند سرمایه‌گذاری کلان و برنامه‌ریزی بلندمدت است. تجربه نشان داده است پروژه‌های نیمه تمام و طرح‌های بدون مطالعات کافی نه تنها به خودکفایی منجر نشده‌اند، بلکه منابع مالی کشور را نیز به هدر داده‌اند. بنابراین ضروری است هر پروژه جدید با مطالعات دقیق فنی، اقتصادی و با در نظر گرفتن تمام جوانب راه‌اندازی شود.
دستیابی به خودکفایی در تولید شکر تنها به معنای کاهش واردات نیست. این موفقیت می‌تواند الگویی برای خودکفایی در دیگر محصولات استراتژیک کشاورزی باشد. صنعت شکر با پیوندی که بین بخش کشاورزی و صنعت ایجاد می‌کند، می‌تواند به توسعه متوازن مناطق روستایی کمک کند و هزاران شغل مستقیم و غیرمستقیم ایجاد نماید.
تحقق این موضوع نیازمند عزم ملی و همکاری بیشتر و همه جانبه دستگاه‌های اجرایی، بخش خصوصی و کشاورزان است. با برنامه‌ریزی دقیق، مدیریت علمی و استفاده از فناوری‌های روز، می‌توان ایران را بار دیگر در جمع کشورهای خودکفا در تولید شکر قرار داد. این هدف اگرچه چالش‌برانگیز است، اما با نگاهی جامع و رویکردی علمی کاملاً دست‌یافتنی خواهد بود.
وزارت جهاد کشاورزی نیز به عنوان متولی اصلی تولید این محصول در کشور، برای خودکفایی در تولید شکر دو برنامه شامل تغییر فصل کشت چغندرقند از بهاره به پاییزه و افزایش عملکرد نیشکر در واحد سطح را در دست بررسی و اقدام قرار داده است. همچنین با توجه به کاهش بارندگی و محدودیت منابع آبی، توسعه کشت چغندر پاییزه برنامه‌ریزی شده و در پاییز سال گذشته سطح کشت این محصول به ۳۰ هزار هکتار رسیده است. همچنین شایان ذکر است که با کشت چغندرقند پاییزه در سطح ۳۰ هزار هکتار، ۱۱۰ میلیون مترمکعب آب صرفه‌جویی شده است.
