اهمیت مدیریت هوشمند توزیع روغن خوراکی توسط شبکه تعاونی‌های روستایی
در نظام توزیع مواد غذایی کشور، روغن خوراکی همواره به عنوان کالایی استراتژیک مطرح بوده که تامین عادلانه آن مستلزم مکانیزم‌های دقیق توزیع است. تعاونی‌های روستایی در این میان به عنوان نهادهای خودگردان محلی، نقشی منحصر به فرد در ایجاد تعادل بین عرضه و تقاضای این کالای اساسی ایفا کرده‌اند. این نقش تنها به توزیع فیزیکی محدود نمی‌شود، بلکه شامل نظارت بر کیفیت، کنترل قیمت و آموزش الگوی مصرف بهینه نیز می‌گردد.
شبکه گسترده تعاونی‌های روستایی با پوشش بیش از ۹۵ درصد روستاهای کشور، به سیستمی کارآمد برای شناسایی دقیق نیازهای هر منطقه تبدیل شده است. این نهادها با بهره‌گیری از شناخت بومی و ارتباط مستقیم با خانوارهای روستایی، قادرند سهمیه‌بندی را بر اساس ترکیب جمعیتی و معیشتی هر روستا تنظیم کنند. در مناطق مرزی و کمتر برخوردار، این سیستم توزیع غیرمتمرکز مانع از انباشت روغن در انبارها و کمبود آن در سبد مصرفی خانوارها شده است.
کارکرد تعاونی‌ها در توزیع روغن خوراکی فراتر از یک سیستم لجستیکی ساده است. این نهادها با ایجاد بانک اطلاعاتی دقیق از مصرف کنندگان واقعی، مانع از شکل‌گیری بازار سیاه می‌شوند. تجربه نشان داده در مناطقی که تعاونی‌های روستایی فعال هستند، نوسانات قیمتی روغن خوراکی به مراتب کمتر از مناطق صرفاً متکی به سیستم توزیع شهری است. این ثبات قیمت ناشی از حذف واسطه‌های متعدد و فروش مستقیم به مصرف کننده نهایی است.
یکی از ابعاد مغفول نقش تعاونی‌ها، فعالیت آموزشی آنها در زمینه مصرف بهینه روغن است. با برگزاری کارگاه‌های تغذیه سالم، این نهادها موفق شده‌اند سرانه مصرف روغن در برخی مناطق روستایی را تا ۱۵ درصد کاهش دهند. این آموزش‌ها که عمدتاً توسط زنان روستایی عضو تعاونی‌ها ارائه می‌شود، تأثیر ملموسی بر بهبود فرهنگ مصرف در جامعه روستایی کشور داشته است.
در بحران‌های اخیر که کمبود روغن خوراکی به چالشی ملی تبدیل شده بود، تعاونی‌های روستایی با ایجاد سیستم‌های نوبت‌دهی الکترونیک و توزیع سهمیه‌بندی شده، مانع از هجوم روستاییان به مراکز شهری برای خرید روغن شدند. این خوداتکایی محلی نه تنها از فشار بر سیستم توزیع شهری کاست، بلکه الگویی برای مدیریت بحران‌های مشابه ارائه داد.
سازمان مرکزی تعاون روستایی ایران ضمن برخورداری از همراهی شبکه تشکل‌های تحت پوشش خود با بیش از ۵۰۰۰ غرفه، فروشگاه و روستابازار در سراسر کشور اقدام به توزیع کالاهای اساسی و مایحتاج مورد نیاز مردم عزیز در روستاها و شهرها می‌نماید.
تجربه موفق تعاونی‌های روستایی در توزیع روغن خوراکی نشان می‌دهد که حل معضلات توزیع کالاهای اساسی، بیش از آنکه نیازمند واردات گسترده یا سیستم‌های متمرکز باشد، مستلزم تقویت نهادهای محلی با قابلیت خودگردانی است. این مدل توزیع که بر پایه اعتماد اجتماعی و مشارکت مردمی استوار است، می‌تواند به الگویی برای سایر کالاهای اساسی نیز تبدیل شود.
