جایگاه دانه‌های روغنی در تأمین امنیت غذایی پایدار کشور
دانه‌های روغنی از جمله مهم‌ترین محصولات کشاورزی هستند که نقش کلیدی در تأمین روغن‌های خوراکی، خوراک دام، و حتی سوخت‌های زیستی ایفا می‌کنند. سویا، کلزا، آفتابگردان، و پالم از جمله دانه‌های روغنی پرکاربرد محسوب می‌شوند که تولید و تجارت آن‌ها تحت تأثیر عوامل متعددی از جمله تغییرات آب و هوایی، تحولات فناوری و نوسانات بازارهای جهانی قرار دارد.
دانه‌های روغنی نه‌تنها در سبد غذایی خانوارها جایگاه ویژه‌ای دارند، بلکه به‌عنوان ماده اولیه در صنایع مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرند. افزایش تقاضا برای پروتئین گیاهی و رشد صنایع تبدیلی، ارزش اقتصادی این محصولات را بیش از پیش افزایش داده است. از سوی دیگر، با گسترش استفاده از سوخت‌های زیستی، تقاضا برای روغن‌های گیاهی در تولید بیودیزل نیز روند صعودی داشته است.
تولید دانه‌های روغنی به شدت به شرایط آب و هوایی وابسته است. خشکسالی‌های اخیر به‌ویژه در برزیل و آرژانتین و سیلاب‌های غیرمنتظره در برخی مناطق آسیا، تولید جهانی این محصول ارزشمند را با اختلال مواجه کرده است. علاوه بر این، آفات و بیماری‌های گیاهی نیز همواره به عنوان تهدیدی برای بازدهی محصولات عمل می‌کنند. در چنین شرایطی، توسعه ارقام مقاوم به خشکی و بیماری‌ها از طریق مهندسی ژنتیک و اصلاح نژاد، به یکی از اولویت‌های تحقیقات کشاورزی تبدیل شده است.
با افزایش جمعیت جهان و تغییر الگوی مصرف به سمت غذاهای فرآوری شده، تقاضا برای دانه‌های روغنی تا سال‌های آینده به رشد خود ادامه خواهد داد. در این میان، کشورهایی که بتوانند با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین مانند کشاورزی دقیق و استفاده از هوش مصنوعی در مدیریت مزارع، بهره‌وری خود را افزایش دهند، سهم بیشتری از بازار را به دست خواهند آورد. همچنین، توسعه صنایع فرآوری در کشورهای در حال توسعه می‌تواند ارزش افزوده بیشتری ایجاد کند و وابستگی به واردات روغن خام را کاهش دهد.
در این راستا مهندس طلایی، مدیرعامل سازمان مرکزی تعاون روستایی ایران با بیان این که تاکنون ۱۳۹ هزار تن دانه روغنی در سال جاری از کشاورزان کشور خریداری شده و برای ۱۹۶ هزار تن قرارداد با شرکت‌های تولید روغن منعقد شده است، افزود: ۱۲۶ هزار تن از این مقدار به کارخانه‌های روغن‌کشی حمل شده و حدود ۱۲ هزار تن نیز در انبارها موجود و براساس برنامه حمل شرکت‌ها، در حال جابه‌جایی است. پیش‌بینی ما این است که تا پایان فصل خرید، حدود ۷۰ هزار تن دیگر از دانه‌های روغنی خریداری شود و میزان کل خرید به حدود ۲۰۰ تا ۲۱۰ هزار تن برسد.
در پایان بایستی اضافه نماییم که دانه‌های روغنی به‌عنوان یکی از ارکان امنیت غذایی و اقتصادی در کشورمان و جهان، نیازمند سیاست‌گذاری‌های هوشمندانه و سرمایه‌گذاری در فناوری هستند. در شرایطی که تغییرات اقلیمی و چالش‌های ژئوپلیتیک بر بازار این محصولات سایه افکنده است، تنها راه‌حل پایدار، افزایش بهره‌وری و تنوع‌بخشی به منابع تولید است. کشورهای تولید کننده باید با همکاری یکدیگر و استفاده از روش‌های پایدار کشاورزی، آینده این صنعت را تضمین کنند.
