کاهش فاصله مزرعه تا سفره، راهکاری برای امنیت غذایی و توسعه پایدار
امنیت غذایی و دسترسی عادلانه به مواد خوراکی سالم، از پایه‌های اساسی توسعه هر جامعه‌ای محسوب می‌شود. با این حال، یکی از چالش‌های بزرگ در نظام کشاورزی و غذایی بسیاری از کشورها، ناکارآمدی ساختار توزیع و فاصله طولانی بین تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان نهایی است. این شکاف نه‌تنها باعث افزایش قیمت محصولات کشاورزی می‌شود، بلکه به اتلاف گسترده مواد غذایی، کاهش کیفیت محصولات و آسیب به محیط زیست منجر می‌گردد. اصلاح این ساختار و حرکت به سمت کاهش فاصله مزرعه تا سفره، می‌تواند تحولی اساسی در اقتصاد کشاورزی، سلامت جامعه و پایداری زیست‌محیطی ایجاد کند.
وقتی ساختار توزیع اصلاح شود و زنجیره‌های ارزش کوتاه‌تر شوند، فرصت‌های شغلی جدیدی در مناطق روستایی و شهری ایجاد می‌شوند. برای مثال، توسعه کسب‌وکارهای مرتبط با بسته‌بندی و توزیع محلی، راه‌اندازی پلتفرم‌های دیجیتال برای فروش مستقیم محصولات کشاورزی و ایجاد بازارچه‌های فصلی، می‌توانند به رونق اقتصاد محلی کمک کنند. این امر همچنین از مهاجرت بی‌رویه روستاییان به شهرها جلوگیری کرده و به توزیع عادلانه‌تر ثروت منجر می‌شود.
هرچه محصولات کشاورزی سریع‌تر و با واسطه‌های کمتر به دست مصرف‌کننده برسند، تازگی و ارزش غذایی آن‌ها بیشتر حفظ می‌شود. در سیستم‌های سنتی توزیع، میوه‌ها و سبزیجات گاه روزها یا حتی هفته‌ها در انبارها و کامیون‌ها باقی می‌مانند که این امر به کاهش کیفیت و حتی فساد آن‌ها منجر می‌شود. در مقابل، در سیستم‌های کوتاه‌شده، محصولات تازه‌تر و با مواد نگهدارنده کمتری به دست مردم می‌رسند که تأثیر مستقیمی بر سلامت جامعه دارد.
دستیابی به این هدف بدون حمایت دولت و بهره‌گیری از فناوری‌های نوین دشوار خواهد بود. دولت‌ها می‌توانند با ایجاد زیرساخت‌های مناسب، ارائه تسهیلات به کشاورزان برای فروش مستقیم و وضع قوانین ضدانحصار در بخش توزیع، به اصلاح این ساختار کمک کنند. از سوی دیگر، فناوری‌هایی مانند پلتفرم‌های دیجیتال فروش محصولات کشاورزی، سیستم‌های ردیابی هوشمند و بلاکچین برای شفافیت زنجیره تأمین می‌توانند نقش کلیدی ایفا کنند.
دکتر غلامرضا نوری، وزیر جهاد کشاورزی در همین راستا گفته است: در ماه‌های اخیر، دستورالعمل‌هایی برای بازگرداندن تسهیلات، مجوزها و امکانات به بهره‌برداران کوچک که پیش از این محروم شده بودند، صادر شده است. این اقدامات نه‌تنها به توسعه متوازن کشاورزی کمک می‌کند، بلکه به ایجاد اعتماد و تعامل بهتر بین تولیدکنندگان و بازار منجر خواهد شد. یکی از اهداف کلیدی این سیاست‌ها، کاهش فاصله قیمتی محصولات کشاورزی از مزرعه تا سفره مصرف‌کننده است. متأسفانه در برخی موارد، این اختلاف قیمت میان تولید کننده تا مصرف کننده حقیقی به‌طور غیرمنطقی تا چهار برابر افزایش می‌یابد، درحالی که کشاورز با یک سال زحمت تنها به سود ۱۰ تا ۱۵ درصدی قانع است، اما واسطه‌گران ظرف ۱۲ ساعت سودهای تا چهار برابر دریافت می کنند. وزارت جهادکشاورزی در تلاش است تا با اصلاح این روند، منافع واقعی به دست تولیدکنندگان برسد و قیمت نهایی برای مصرف‌کننده نیز کاهش یابد.
در پایان بایستی یادآور شد که اصلاح ساختار توزیع مواد غذایی و کاهش فاصله مزرعه تا سفره تنها یک راهکار اقتصادی نیست، بلکه اقدامی ضروری برای تحقق امنیت غذایی، عدالت اجتماعی و پایداری محیط زیست است. این تغییر نیازمند همکاری همه‌جانبه دولت، وزارت جهاد کشاورزی، کشاورزان، بخش خصوصی و مصرف‌کنندگان است. اگر این اصلاحات به‌درستی انجام شود، می‌توان شاهد جامعه‌ای سالم‌تر، اقتصاد مقاوم‌تر و محیط زیستی پایدارتر بود. در نهایت، غذایی که با کمترین اتلاف و بیشترین کیفیت به دست مردم برسد، نه‌تنها یک نیاز اساسی، بلکه حقی همگانی است که باید برای تحقق آن تلاش کرد.
