خوداتکایی در تولید شکر، ضرورتی استراتژیک برای امنیت غذایی و اقتصادی کشور
شکر به عنوان یک کالای اساسی و استراتژیک، نقش مهمی در سبد غذایی خانوارها و صنایع تبدیلی دارد. وابستگی به واردات این محصول، کشور را در معرض نوسان‌های قیمتی جهانی و اختلال در زنجیره تأمین قرار می‌دهد. خوداتکایی در تولید شکر نه‌تنها از خروج ارز جلوگیری می‌کند، بلکه امنیت غذایی را تقویت کرده و هزاران فرصت شغلی در کشاورزی و صنایع وابسته ایجاد می‌نماید.
کشورهای تولیدکننده عمده شکر مانند: برزیل، هند و تایلند، گاه به دلایل مختلفی از جمله تغییرات اقلیمی، سیاست‌های صادراتی یا بحران‌های جهانی، عرضه این محصول را کاهش می‌دهند. این نوسان‌ها می‌تواند منجر به افزایش ناگهانی قیمت شکر در بازارهای داخلی شود. از سوی دیگر، واردات شکر سالانه میلیون‌ها دلار از منابع ارزی کشور را مصرف می‌کند، در حالی که با سرمایه‌گذاری در تولید داخلی، می‌توان این منابع را در بخش‌های دیگر توسعه صرف نمود.
کشور ما با دارا بودن زمین‌های حاصلخیز در مناطق شمالی (برای کشت چغندرقند) و جنوبی (برای کشت نیشکر)، ظرفیت بالایی برای افزایش تولید شکر دارد. توسعه کشت قراردادی با کشاورزان، استفاده از بذرهای پر بازده و مکانیزه کردن فرآیند برداشت می‌تواند عملکرد در هکتار را افزایش دهد. همچنین، بهره‌برداری از کارخانه‌های جدید شکر و بهینه‌سازی کارخانه‌های موجود، قابلیت تبدیل محصولات کشاورزی به شکر با کیفیت را بالا میبرد.
از جمله راهکارهای مناسب در این حوزه می‌توان به حمایت وزارت جهاد کشاورزی از کشاورزان چغندرکار و نیشکرکار با تضمین خرید محصول و ارائه تسهیلات کم‌بهره، توسعه تحقیقات در زمینه بذرهای مقاوم به خشکی و آفات برای افزایش بهره‌وری، بهبود فرآیندهای تولید در کارخانه‌ها برای کاهش ضایعات و افزایش راندمان استحصال شکر، تنوع‌بخشی به منابع تولید شکر از جمله استفاده از گیاهان جدید مانند استویا به عنوان شیرین‌کننده طبیعی، مدیریت مصرف و کاهش اتلاف در زنجیره تولید تا توزیع اشاره کرد.
علاوه بر توسعه کشت پاییزه چغندرقند و کاهش مصرف آب، میانگین عملکرد چغندرقند بهاره نیز از متوسط ۵۵ تن در چند سال گذشته به حدود ۶۵ تن در هکتار رسیده است. در سالی که گذشت در مجموع بیش از ۹ میلیون تن چغندرقند (حدود ۲۱۶۰ هزار تن چغندرقند پاییزه و ۶۸۷۰ هزار تن چغندرقند بهاره) در کشور تولید و تحویل کارخانه‌های قند شد. از این میزان چغندرقند تولیدی بیش از ۱.۱ میلیون تن شکر استحصال و تولید شد. علاوه بر آن از بیش از ۹۰ هزار هکتار نیشکر قابل برداشت نیز با متوسط تقریبی عملکرد ۸۸ تن بیش از ۷۶۰۰ هزار تن نی تاکنون تولید و برداشت تا پایان فروردین ماه نیز ادامه دارد که پیش‌بینی می‌شود در مجموع بیش از ۸۳۰۰ هزار تن نی تولید و بیش از ۸۳۰ هزار تن شکر نیز از آن استحصال و در مجموع چغندری و نیشکری بیش از ۱.۹ میلیون تن (حدود ۲ میلیون تن) شکر در کشور تولید شود. با سیاست‌گذاری‌ها و برنامه‌های اجرایی وزارت جهاد کشاورزی، در حال حاضر بیش از ۹۰ درصد خودکفایی در تولید شکر ایجاد شده است.
خوداتکایی در تولید شکر یک انتخاب نیست، بلکه یک ضرورت اقتصادی و امنیتی است. با برنامه‌ریزی بلندمدت، حمایت از تولیدکنندگان داخلی و به کارگیری فناوری‌های نوین، ایران می‌تواند از یک کشور واردکننده به یک تولیدکننده مستقل و حتی صادرکننده شکر تبدیل شود. این امر علاوه بر حفظ منابع ارزی، امنیت غذایی پایدار را برای نسل‌های آینده تضمین خواهد کرد.
